0 Comments
नेपाली कांग्रेसको गौरवशाली इतिहास केवल सत्ता संघर्षको कथा होइन, यो वैचारिक विद्रोह, त्याग र समय(समयमा आफैंभित्रको विकृतिविरुद्ध गरिएका साहसिक हस्तक्षेपहरूको जीवन्त दस्तावेज पनि हो। बीपी कोइरालाले पारिवारिक विरासतभन्दा विचारलाई माथि राखेर प्रजातान्त्रिक समाजवादको जग बसाल्नुभयो। गणेशमान सिंहले प्रधानमन्त्रीको पद त्यागेर निष्ठाको अद्वितीय उदाहरण प्रस्तुत गर्नुभयो। कृष्णप्रसाद भट्टराईले अन्तरिम सरकारको नेतृत्व गरेर शक्तिमा रहँदा पनि आफूलाई कसरी निर्लोभ र स्वच्छ राख्न सकिन्छ भन्ने देखाइदिनुभयो। इतिहास साक्षी छ, जब(जब पार्टीभित्र व्यक्तिवादी सोच र सत्तालिप्सा हावी हुन खोज्यो, तब(तब आदर्शवादी तप्काले विद्रोह गरेर पार्टीलाई सही मार्गमा फर्काएको छ। नेतृत्वलाई पदबाट हटाएर मात्र होइन, वैचारिक रूपमै विस्थापित गरेर पार्टीलाई पुनर्जीवन दिएका कैयौं उदाहरण छन्।
आज नेपाली कांग्रेस फेरि एकपटक त्यस्तै ऐतिहासिक मोडमा उभिएको छ, जहाँ उसले आफैंभित्रको वर्तमान स्वरुपलाई हेरेर एक कठोर आत्मसमीक्षा र निर्मम शल्यक्रिया गर्नैपर्ने भएको छ। आम नागरिक र कार्यकर्ताको नजरमा कांग्रेसको साख खस्किएको छ। पार्टीभित्र भ्रष्ट, नैतिकहीन, बदनाम र टिकट बेच्ने नेताहरूको एउटा शक्तिशाली गिरोहले जरा गाडेको छ भन्ने तीतो यथार्थलाई अब गलैंचामुनि लुकाएर लुक्दैन। जुन कांग्रेसले देशलाई भूमाफिया, कालोबजारी, स्वास्थ्य र शिक्षा माफिया तथा ठेकेदारहरूको चंगुलबाट मुक्त गराउने सपना देखाउनुपर्ने हो, आज उल्टै तिनै तत्वहरूले पार्टीलाई आफ्नो ूसंरक्षण केन्द्रू बनाएका छ न्। केन्द्रीय समितिदेखि सरकारसम्म बसेर यस्ता बदनाम अनुहारहरूले पार्टीको आदर्श र सिद्धान्तलाई नै बन्धक बनाएका छन्।यस्तो निराशाजनक परिवेशमा, अबको बाटो के होरु ती बदनाम पात्रहरूलाई कसरी किनारा लगाउने र गुटबन्दीभन्दा माथि उठेर एउटा स्वच्छ, निष्पक्ष, इमान्दार र बलियो कांग्रेस कसरी बनाउनेरु यसका लागि केही कठोर र अप्रिय लाग्ने निर्णयहरू लिनु अपरिहार्य छ।
३३३३ कांग्रेस कसरी माफियाको चंगुलमा फस्योरु
कुनै पनि उपचार गर्नुअघि रोगको सही पहिचान जरुरी छ। कांग्रेसको आदर्शमा यो क्षयीकरण रातारात भएको होइन। यसका पछाडि केही प्रणालीगत कारणहरू छन्स्
ज्ञ। ८८महँगो र अपारदर्शी निर्वाचन प्रणालीस्८८ चुनाव जित्नका लागि चाहिने अथाह पैसाको जोहो गर्न पार्टीले बिस्तारै सिद्धान्तनिष्ठ कार्यकर्ताभन्दा पैसावाल ठेकेदार, व्यापारी र माफियाहरूलाई च्याप्न थाल्यो। उनीहरूले चुनावमा लगानी गरे र बदलामा टिकट, संरक्षण र सत्तामा पुगेपछि नीतिगत लाभ लिए। यसले एउटा यस्तो दुष्चक्र सिर्जना गर्यो, जहाँ इमान्दार कार्यकर्ता पाखा लाग्दै गए र पैसा र शक्तिको बलमा राजनीति गर्नेहरू हावी भए।
द्द। ८८गुटगत संरक्षणवादस्८८ पार्टीभित्रको चरम गुटबन्दीले भ्रष्टाचार र अनियमिततालाई संस्थागत गर्न मद्दत गर्यो। कुनै व्यक्ति जतिसुकै बदनाम र भ्रष्ट भए पनि, यदि ऊ कुनै शक्तिशाली गुटको नेताको संरक्षणमा छ भने उसलाई कारबाही हुँदैन। गुटको यो सुरक्षाकवचले गर्दा गलत तत्वहरू झन्(झन् शक्तिशाली बन्दै गए।
घ। ८८नैतिकता र आदर्शको राजनीतिबाट पलायनस्८८ बिस्तारै पार्टीमा ूजे गरेर पनि चुनाव जित्नुपर्छू र ूसत्तामा पुग्नुपर्छू भन्ने सोच हावी भयो। बीपीको समाजवाद, गणेशमानको त्याग र किसुनजीको निष्ठा केवल भाषणमा सीमित भए। व्यवहारमा नाफा(घाटाको हिसाब गरेर राजनीतिक अपवित्र गठबन्धन गर्ने, पदका लागि जस्तोसुकै सम्झौता गर्ने र व्यक्तिगत लाभका लागि पार्टीलाई प्रयोग गर्ने प्रवृत्ति मौलायो।
द्ध। ८८दण्डहीनताको संस्कृतिस्८८ पार्टीभित्र अनुशासन समिति र छानबिन समितिहरू त छन्, तर ती केवल देखाउने दाँत बनेका छन्। ठूला नेता र आर्थिक रूपमा बलिया व्यक्तिहरूमाथि आजसम्म कुनै ठोस कारबाही भएको छैन। यो दण्डहीनताले गर्दा गलत काम गर्न कसैलाई डर लाग्न छाड्यो।
३३३३ शुद्धीकरणकोलागि निर्मम र अनिवार्य कदमहरू
खस्किएको साख फर्काउन र पार्टीलाई माफियाको चंगुलबाट मुक्त गर्न अब भावनात्मक भाषणले मात्र पुग्दैन। यसका लागि तत्कालै केही संरचनागत र कठोर कदमहरू चाल्नुपर्छस्
८८१। उच्चस्तरीय ‘पार्टी शुद्धीकरण तथा सम्पत्ति छानबिन आयोग’ को गठनस्८८
पहिलो कदम भनेको पार्टीका पूर्व न्यायाधीश, पुराना निष्ठावान नेताहरू र सामाजिक रूपमा स्वच्छ छवि भएका बौद्धिक व्यक्तिहरूलाई समेटेर एक शक्तिशाली र स्वायत्त ूशुद्धीकरण आयोगू बनाउनु हो। यस आयोगको कार्यक्षेत्र देहायबमोजिम हुनुपर्छस्
८ ८८सम्पत्ति छानबिनस्८८ केन्द्रीय समिति सदस्यदेखि सांसद र मन्त्री बनेका सबै नेताहरूको पछिल्लो १५(२० वर्षको सम्पत्ति विवरण र जीवनशैलीको सूक्ष्म छानबिन गर्ने। अस्वाभाविक सम्पत्ति आर्जन गरेको देखिएमा त्यस्ता व्यक्तिलाई कारबाहीका लागि सिफारिस गर्ने र अर्को १० वर्षसम्म पार्टीको कुनै पनि जिम्मेवारी र चुनावी टिकट नदिने।
८ ८८सार्वजनिक आरोपहरूको छानबिनस्८८ भूमाफिया, ठेकेदार, बिचौलियासँग साँठगाँठ रहेको, टिकट बेचेको, नियुक्तिमा पैसाको चलखेल गरेका,विभिन्न काण्डमा आरोपित भएका जस्ता सार्वजनिक आरोप लागेका नेताहरूमाथि निष्पक्ष छानबिन गर्ने। दोषी देखिएकालाई तत्काल पार्टीको जिम्मेवारीबाट निलम्बन गर्ने।
८८२। टिकट वितरण प्रणालीमा आमूल परिवर्तनस्८८
ूटिकट बेचुवाू भन्ने आरोपबाट मुक्त हुन अब नेताको खल्तीबाट टिकट बाँड्ने प्रथाको अन्त्य गर्नुपर्छ। यसका लागि ूप्राइमरी इलेक्सनू ९एचष्mबचथ भ्भिअतष्यल० को अभ्यास सुरु गर्न सकिन्छ। स्थानीय तह, प्रदेश र संघको चुनावमा उम्मेदवार बन्न चाहनेहरूबीच पार्टीका क्रियाशील सदस्यहरूले प्रत्यक्ष मतदान गरेर उम्मेदवार छान्ने व्यवस्था गर्नुपर्छ। यसले पैसा र पहुँचको भरमा होइन, कार्यकर्तामाझ लोकप्रिय र सक्षम व्यक्तिले मात्र टिकट पाउने अवस्था सिर्जना गर्छ।
८८३। ‘शून्य सहनशीलता’ को नीति र तत्काल कार्यान्वयनस्८८
पार्टीले भ्रष्टाचार र नैतिक पतनका विषयमा ूशून्य सहनशीलताू को लिखित प्रतिबद्धता पारित गर्नुपर्छ। अख्तियार वा अदालतमा भ्रष्टाचारको मुद्दा चलेको कुनै पनि व्यक्तिलाई मुद्दाको अन्तिम किनारा नलागेसम्म पार्टीको सबै जिम्मेवारीबाट स्वतः निलम्बित हुने विधानमै व्यवस्था गर्नुपर्छ। गुटको दबाबमा यस्ता निर्णयहरू फिर्ता लिन नपाइने कडा प्रावधान राख्नुपर्छ।
८८४। नातावाद, कृपावाद र गुटबन्दीको अन्त्यका लागि संस्थागत सुधारस्८८
८ ८८एक व्यक्ति, एक पदस्८८ पार्टी वा सरकारमा एउटा व्यक्तिले एक पटकमा एउटा मात्र कार्यकारी पद लिन पाउने व्यवस्था कडाइका साथ लागू गर्नुपर्छ।
८ ८८कार्यकारी पदमा दुई कार्यकालको सीमास्८८ पार्टी सभापतिदेखि वडा सभापतिसम्म कुनै पनि कार्यकारी पदमा एउटै व्यक्ति दुई कार्यकालभन्दा बढी बस्न नपाउने व्यवस्था विधानमै सुनिश्चित गर्नुपर्छ। यसले नयाँ पुस्ताका लागि ढोका खोल्छ र कसैको पनि हालिमुहाली चल्दैन।
८ ८८योग्यता प्रणालीको स्थापनास्८८ पार्टीका विभिन्न विभाग, समिति र भ्रातृ संस्थाहरूमा नियुक्ति गर्दा गुटगत भागबण्डाको आधारमा होइन, सम्बन्धित क्षेत्रको विज्ञता र योग्यताको आधारमा गर्ने प्रणाली बसाल्नुपर्छ।
८८५। वैचारिक र नीतिगत स्पष्टतास्८८
कांग्रेस केवल चुनाव लड्ने भीड होइन, यो एउटा विचार बोकेको पार्टी हो। पार्टीलाई माफियाको चंगुलबाट छुटाउन उनीहरूले बोक्ने एजेन्डाको विरुद्धमा पार्टीले स्पष्ट नीति लिनुपर्छ। जस्तैस्
८ ८८शिक्षा र स्वास्थ्यलाई राज्यको दायित्व बनाउनेस्८८ शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रका माफियालाई निरुत्साहित गर्न यी क्षेत्रमा राज्यको लगानी बढाउने र सेवामूलक बनाउने स्पष्ट नीति लिनुपर्छ।
८ ८८पारदर्शी आर्थिक नीतिस्८८ कालोबजारी र बिचौलियालाई नियन्त्रण गर्ने र स्वच्छ व्यवसायलाई प्रोत्साहन गर्ने आर्थिक नीतिको वकालत गर्नुपर्छ।
३३३३ शल्यक्रियाको पीडा सहेर पुनर्जीवन पाउने कि यथास्थितिमा क्षय हुनेरु
माथि उल्लेखित कदमहरू उठाउन सजिलो छैन। यसले पार्टीभित्र ठूलो भुइँचालो ल्याउनेछ। वर्षौंदेखि पार्टीमा रजाइँ गरिरहेको शक्तिशाली गिरोहले यसको विरुद्धमा अनेक षड्यन्त्र गर्नेछ। तर, कांग्रेसका संस्थापकहरूले राणा र पञ्चायतको तानाशाहीविरुद्ध लड्दा योभन्दा ठूला खतरा मोलेका थिए। आज कांग्रेसले लड्नुपर्ने लडाइँ बाहिरी तानाशाहसँग होइन, आफैंभित्र हुर्किएको भ्रष्टाचार, विकृति र माफियातन्त्रसँग हो।
अब कांग्रेसका इमान्दार कार्यकर्ता र दोस्रो पुस्ताका नेताहरूले निर्णय गर्ने बेला आएको छस् केही बदनाम पात्रहरूलाई बोकेर सिंगो पार्टीलाई नै डुबाउने कि ती पात्रहरूलाई निर्ममतापूर्वक किनारा लगाएर पार्टीको शुद्धीकरण गर्नेरु यो शल्यक्रिया पीडादायी हुनेछ, तर यसले पार्टीलाई नयाँ जीवन दिनेछ। यदि यो साहस गर्न सकिएन भने, कांग्रेस इतिहासको एक गौरवशाली अध्याय त बन्ला, तर भविष्यको जीवन्त शक्ति बन्न सक्ने छैन। अबको बाटो भनेको गुट(उपगुटको समीकरण मिलाएर पद बाँड्नु होइन, बरु एउटा स्पष्ट वैचारिक धरातलमा उभिएर पार्टीभित्रका सबै फोहर सफा गर्ने संकल्प लिनु हो। तब मात्र कांग्रेस फेरि एकपटक आम नेपालीको भरोसाको केन्द्र बन्न सक्छ।
